Bezpieczeństwo przeciwpożarowe w budynkach wielokondygnacyjnych to jedno z wyzwań zarządzania tego typu obiektami. Ich konstrukcja oraz różne funkcje pomieszczeń powodują, że ryzyko wystąpienia pożaru znacznie wzrasta, w stosunku do innych typów budynków, a powstrzymanie ognia i dymu jest trudne. W tego typu budynkach, szczególnie ważna staje się możliwość wczesnej detekcji pożaru, a systemy do tego służące są istotnym składnikiem infrastruktury.
Charakterystycznymi wyzwaniami, z którymi mierzą się zarządcy i właściciele budynków wielokondygnacyjnych pod względem ochrony przeciwpożarowej są:
- specyficzna konstrukcja budynku i liczba kondygnacji,
- obecność przestrzeni wspólnych i technicznych, przechodzących przez różne płaszczyzny budynku,
- występowanie różnych warunków technicznych i stanu pomieszczeń, w ramach tego samego budynku,
- różny charakter i sposób użytkowania pomieszczeń,
- wielu użytkowników, właścicieli i najemców, często niezwiązanych ze sobą i nietroszczących się o budynek na jednakowym poziomie.
W tym artykule chcemy przekazać jaką rolę w radzeniu sobie z zagrożeniem pożarowym w budynkach wielokondygnacyjnych, pełnią systemy wczesnej detekcji pożaru oraz jakie są ich możliwości.
Kluczowe czynniki wpływające na szybkość wykrywania pożaru w budynkach wielokondygnacyjnych
Na wiele z istniejących w budynkach wielokondygnacyjnych wyzwań w obszarze bezpieczeństwa, istnieją sprawdzone rozwiązania. Podzieliśmy je na kilka kategorii.
Konstrukcja i powierzchnia budynku
Charakterystyczną cechą budynków wielokondygnacyjnych są rozległe przestrzenie, wiele kondygnacji oraz obecność trudnodostępnych pomieszczeń technicznych. Taka konstrukcja budynku utrudnia szybkie wykrycie dymu czy ognia, którego zalążek może znajdować się praktycznie wszędzie. Trudność w zlokalizowaniu źródła pożaru to nie jedyny problem. Z drugiej strony obecność klatek schodowych i szybów windowych, sprzyja szybkiemu rozprzestrzenianiu się pożaru, kiedy już do niego dojdzie.
Dym powstający na skutek spalania, rozprzestrzenia się dynamicznie i kieruje się poprzez klatki schodowe, szyby windowe czy kanały wentylacyjne. Rozprzestrzenianiu dymu może towarzyszyć tzw. efekt kominowy, w którym szybko zmieniające się różnice temperatur powodują szybsze rozprzestrzenianie się gazów i szybszy przepływ powietrza.
Obecność pomieszczeń technicznych, korytarzy czy przestrzeni w podłogach podniesionych i sufitach podwieszanych powoduje, że dym może nie być widoczny przez długi czas. Między innymi dlatego w budynkach wielokondygnacyjnych istotne jest zastosowanie skutecznych systemów detekcji pożaru.
Efektywnym rozwiązaniem zapobiegania tego typu sytuacjom jest instalacja zasysających systemów detekcji dymu (ASD), które wykrywają dym na bardzo wczesnym etapie. Pobierają próbki powietrza i analizują je pod kątem obecności dymu. Możliwe jest również zamontowanie liniowych detektorów wczesnej detekcji pożaru, na rozleglejszych przestrzeniach.
Warunki środowiskowe
Tak jak w przypadku domów jednorodzinnych, w obiektach wielokondygnacyjnych spotykamy się z pomieszczeniami narażonymi na różne warunki zewnętrzne. Jednak ich skala i rozległość są zdecydowanie większe. Występujące piwnice, garaże i pomieszczenia techniczne znajdują się poniżej poziomu ziemi. W górnej części budynku mogą znajdować się użytkowe lub nie, strychy i poddasza. Na każdym poziomie znajdują się bardziej izolowane pomieszczenia środkowe oraz lokale zewnętrzne, z większym kontaktem z elewacją budynku.
Uwzględniając powyższą charakterystykę oraz kontekst użytkowania pomieszczeń i obecność pustych lokali, stwierdzamy, że w budynkach wielokondygnacyjnych panują różne warunki środowiskowe, np.:
- wysoka i zróżnicowana wilgotność (np. z uwagi na lokale nieogrzewane),
- nagromadzenie kurzu (np. w pomieszczeniach technicznych czy nieużytkowanych lokalach),
- różnice temperatur pomiędzy różnymi kondygnacjami i lokalami graniczącymi ze sobą,
- przeciągi i ruchy powietrza.
Obecność różnych warunków środowiskowych, ma konsekwencje w:
- potęgowaniu ryzyka wystąpienia pożaru – wysokie temperatury i suche powietrze zwiększają łatwopalność materiałów, a systemu wentylacyjne i klimatyzacyjne mogą działać jako nośnik iskier, przenosząc je do różnych części budynku,
- potęgowaniu i miejscowym podsycaniu jego rozprzestrzeniania się – systemy wentylacyjne i klimatyzacyjne mogą rozprzestrzeniać dym w różnych częściach budynku oraz być świetnym nośnikiem ciepła, które podsyca ogień w miejscach odległych od źródła pożaru,
- konieczności uwzględniania tej charakterystyki w doborze systemu ochrony przeciwpożarowej – warunki środowiskowe mogą generować tło i szumy detekcyjne, co może przełożyć się na fałszywe alarmy w standardowych czujnikach dymu.
Rozwiązaniem na tego typu wyzwanie jest przede wszystkim dobór odpowiedniego systemu lub połączenie kilku systemów ochrony przeciwpożarowej. Wśród nich znajdować się powinny dopasowane detektory, np.:
- odporne na warunki środowiskowe oraz mogące zabezpieczać zdalnie pomieszczenia trudnodostępne, takie jak detektory zasysające ASD,
- odporne na fałszywe alarmy, takie jak systemy liniowej detekcji ciepła pożaru.
Różny charakter pomieszczeń
Budynki wielokondygnacyjne mają zwykle swoje jedno, główne przeznaczenie oraz strefy, które eksploatowane są w inny sposób. Należą do nich:
- budynki mieszkalne – z garażami, windami, pralniami i lokalami użytkowymi na parterze,
- budynki biurowe, z podobną charakterystyką, ale z pomieszczeniami technicznymi oraz serwerowniami,
- budynki edukacyjne, takie jak szkoły, uniwersytety, biblioteki czy muzea, w których do czynienia mamy z salami lekcyjnymi lub aulami, korytarzami, klatkami schodowymi, przestrzeniami technicznymi, szatniami oraz magazynami.
Do specjalnej kategorii budynków wielokondygnacyjnych możemy zaliczyć szpitale. Tam w dużej mierze spotykamy się z salami chorych oraz operacyjnymi, jednak obecne są również przestrzenie techniczne, serwerownie, przestrzenie nieużywane czy szatnie i magazyny.
Ze względu na różny charakter użytkowych pomieszczeń w budynkach wielokondygnacyjnych, stosuje się inne systemy detekcji pożaru. W zależności od przeznaczenia danej przestrzeni, można wyróżnić m.in.:
- punktowe czujniki dymu,
- punktowe czujniki ciepła,
- aspiracyjne systemy detekcji
- liniowe czujki ciepła.
Regulacje prawne
Budynki wielokondygnacyjne są zobowiązane do spełniania norm i wymogów prawnych dotyczących ochrony przeciwpożarowej. Wynikają one z Ustawy z dnia 24 sierpnia 1991r. o ochronie przeciwpożarowej oraz Rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów. W przepisach tych możemy znaleźć następujące wytyczne:
- budynki obowiązkowo powinny być wyposażone w systemy wykrywania i sygnalizacji pożaru, zgodnie z ich konstrukcją i przeznaczeniem,
- w budynkach wymagana jest określona liczba dróg ewakuacyjnych, ich wielkość i oznakowanie,
- instalacje przeciwpożarowe muszą być zgodne z Polskimi Normami i regularnie kontrolowane,
- w budynkach wysokich i wysokościowych wymagane jest stosowanie urządzeń do usuwania dymu, a także systemów zapobiegających jego rozprzestrzenianiu.
Niespełnienie ich może prowadzić do wysokich kar finansowych, a w przypadku pożaru do poważnych konsekwencji dla zarządcy budynku.
Budynki podlegają również przeglądom rocznym i pięcioletnim, w których:
- sprawdza się sprawność i zgodność z przepisami instalacji przeciwpożarowych,
- sprawdza się stan techniczny instalacji elektrycznej i piorunochronnej, aby wykluczyć ewentualne zagrożenia pożarowe,
- dokonuje się oceny konstrukcji budynku oraz materiałów użytych do wykończenia pod względem odporności ogniowej,
- sprawdza się stan instalacji m.in. grzewczych i wentylacyjnych, pod kątem drożności oraz przeciwpożarowym.
W przypadku budynków mieszkalnych, wielolokalowych przepisy przeciwpożarowe dotyczą w głównej mierze części wspólnych. W poszczególnych lokalach za bezpieczeństwo odpowiadają właściciele. Należy pamiętać, że do przeprowadzania regularnych przeglądów budynku wielomieszkaniowego zobowiązany jest jego właściciel lub zarządca.
Jednym z wymogów prawnych dotyczących ochrony przeciwpożarowej budynków wielokondygnacyjnych jest stosowanie systemów wykrywania i sygnalizacji pożaru dostosowanych do specyfiki obiektu, m.in.:
- czujniki dymu i ciepła – wymagane w budynkach użyteczności publicznej,
- systemy aspiracyjne – w archiwach, serwerowniach, szybach windowych
Sposób ogrzanie budynku
Rodzaj systemu ogrzewania i źródła energii w budynkach wielokondygnacyjnych mają znaczący wpływa na bezpieczeństwo pożarowe oraz sposób i szybkość rozprzestrzeniania się pożaru. W przypadku ogrzewania centralnego, z sieci miejskiej istnieje znacznie mniejsze ryzyko wystąpienia pożaru spowodowanego przez system ogrzewania niż w przypadku ogrzewania elektrycznego, gazowego, z paneli fotowoltaicznych czy pomp ciepła.
Te ostatnie, choć są dosyć bezpiecznym sposobem ogrzewania, mogą mieć wpływ na systemy wentylacyjne w budynku.
W przypadku paneli fotowoltaicznych ważne jest ich skuteczne zabezpieczenie detektorami wczesnego wykrywania pożaru. O rozwiązaniach wspierających monitorowanie i wczesną detekcję pożaru w instalacjach fotowoltaicznych przeczytasz tutaj.
Stopień termomodernizacji budynku również ma wpływ na jego bezpieczeństwo pożarowe.
Wyzwania bezpieczeństwa pożarowego w budynkach wielokondygnacyjnych
Uwzględniając powyższe czynniki i omówioną wcześniej charakterystykę budynków, możemy wyróżnić kluczowe z punktu widzenia ochrony przeciwpożarowej wyzwania dotyczące budynków wielokondygnacyjnych. Należą do nich m.in.:
- punktowe źródła pożaru – w tego typu budynkach pożary zaczynają się zwykle od pojedynczych źródeł, np. zwarć elektrycznych czy awarii urządzeń grzewczych. Ich wczesne wykrycie pozwala na szybką reakcję i zapobiegnięcie rozprzestrzenianiu się na inne części budynku,
- monitorowanie rozprzestrzeniania się pożaru – ze względu na obecność w budynkach wielokondygnacyjnych takich przestrzeni, jak klatki schodowe, szyby windowe czy instalacje wentylacyjne ogień i dym będące wynikiem pożaru mogą rozprzestrzeniać się w szybki i niekontrolowany sposób. Ważne w takiej sytuacji jest stosowanie skutecznych urządzeń do detekcji pożaru, na bieżąco monitorujących zmiany w budynku oraz sprawne systemy zasysający czy oddymiające,
- konieczność wczesnego wykrycia pożaru – w budynkach wielokondygnacyjnych pożar może pozostać niezauważony przez dłuższy czas, ze względu na ilość pomieszczeń oraz ich wykorzystanie. W takich przypadka kluczowe jest wykorzystanie skutecznych systemów wczesnej detekcji pożaru, np. ASD czy liniowych detektorów ciepła,
- bezpieczna ewakuacja – to jedno z największych wyzwań w budynkach wielokondygnacyjnych. Ważne jest tutaj wcześniejsze zadbanie o drożne drogi ewakuacyjne, ich odpowiednie oznaczenie, sprawne systemy oddymiania oraz klapy odcinające. Wyzwaniem może być również niewystarczająca liczba drzwi ewakuacyjnych lub ich złe rozlokowanie w budynku,
- zabezpieczenie mienia – pożar zagraża nie tylko bezpieczeństwu użytkowników budynku, ale również ich mieniu. Aby zminimalizować straty materialne konieczne jest stosowanie skutecznych metod ochrony przeciwpożarowej.
W budynkach wielokondygnacyjnych ochrona przeciwpożarowa stanowi szczególne wyzwanie. Dzieje się tak ze względu na ich specyficzną konstrukcję, różnorodne źródła zagrożeń, a także konieczność zapewnienia skutecznych i sprawnych sposobów ewakuacji użytkowników budynku. Kluczowe elementy w przypadku pożaru budynku wielokondygnacyjnego to wczesne wykrycie pożaru, stałe monitorowanie jego rozprzestrzeniania się oraz skuteczne i sprawdzone systemy zabezpieczeń, zgodne z charakterystyką i specyfiką takich budynków.
Polecane rozwiązania wczesnej detekcji pożaru na najczęstsze wyzwania w budynkach wilokondygnacyjnych
Wybór dopasowanego systemu detekcji pożaru w budynkach wielokondygnacyjnych jest kluczowy dla zapewnienia bezpieczeństwa jego użytkownikom. Wśród rozwiązań proponowanych przez Quality07 możemy wyróżnić rozwiązania, które, pozwolą na stałe monitorowanie budynku pod względem zmian temperatury czy zanieczyszczenia powietrza. Należą do nich zasysające systemy dymu (ASD), a także detektory liniowe ciepła, które są dedykowane do specyficznych wyzwań związanych z ochroną przeciwpożarową w obiektach wielokondygnacyjnych.
Zasysające systemy detekcji dymu (ASD)
Cechą charakterystyczną systemów ASD jest bardzo wczesne wykrycie dymu, już na etapie jego powstawania. Dzięki obecności rur zasysających, ASD skutecznie monitorują trudno dostępne przestrzenie. Ich wysoka czułość sprawia, że możemy zareagować dostatecznie szybko i podjąć właściwe kroki w przypadku pożaru.
Detektory ASD sprawdzają się zarówno w biurach, budynkach mieszkalnych, jak obiektach zabytkowych.
Detektory liniowe
Detektory liniowe są szczególnie przydatne w przestrzeniach o dużej powierzchni, takich jak garaże, korytarze czy szyby windowe. Umożliwiają one monitorowanie całej „linii” jedocześnie, co znacznie zwiększa skuteczność wykrywania pożaru. Są również odporne na zakłócenia związane z warunkami środowiskowymi, takimi jak kurz, zmienna temperatura czy wilgoć. Dzięki regulacji zasięgu możemy stosować je w długich przestrzeniach.
Wdrożenie tych technologii nie tylko zwiększa bezpieczeństwo, ale także pozwala na szybkie i precyzyjne reagowanie w przypadku pojawienia się zagrożenia. Warto również pamiętać o regularnym serwisowaniu urządzeń oraz dostosowywaniu ich konfiguracji do specyfiki danego budynku, co zapewni ich optymalne działanie przez wiele lat.
Podsumowanie
Budynki wielokondygnacyjne stawiają przed zarządzającymi liczne wyzwania w zakresie ochrony przeciwpożarowej. Kluczowym w minimalizowaniu ryzyka jest zastosowanie zaawansowanych technologii detekcyjnych, takich jak zasysające systemy detekcji dymu oraz detektory liniowe ciepła. Dostosowanie rozwiązań do specyfiki obiektu oraz regularne audyty i szkolenia pozwalają nie tylko spełnić wymogi prawne, ale przede wszystkim zapewnić bezpieczeństwo ludzi i mienia. Wczesna detekcja pożaru to inwestycja, która może ochronić budynek i jego użytkowników przed poważnymi skutkami niekontrolowanego pożaru.
Poznaj systemy ochrony przeciwpożarowej odpowiednie dla Twojego budynku. Skontaktuj się, aby omówić szczegóły.
